Lublin

Lublin to największe pod względem populacji miasto po wschodniej stronie Wisły. Pierwszych wzmianek dotyczących osadnictwa na terenie dzisiejszego Lublina należy szukać w VI wieku, kiedy to na wzniesieniu w miejscu współczesnego Śródmieścia, w każdy czwartek odbywały się jarmarki. Od tych wydarzeń wzięło się określenie wzgórza, które nazwano po prostu Czwartkiem.

Zarówno Kazimierz Rymut, jak i Stanisław Rospond, powołują się na informacje Kadłubka i Długosza, według których początki Lublina sięgają roku 810. Ten pierwszy pisze, że pierwotnie był to „gród wczesnośredniowieczny, założony przed najazdami Rusinów i Jaćwingów¹”, a zatem przed latami 80. XIII wieku. Na rok 1198 datuje się nazwę de Lubelnia. Z kolei Maria Malec twierdzi, że nazwa Lublin po raz pierwszy pojawia się w 1228 roku i od tego czasu występuje w tej właśnie formie². Potwierdza to także Stanisław Rospond, wskazując dodatkowo, że niektóre podania datują czas powstania grodu na rok 1000 p.n.e³.

Co do pochodzenia nazwy miasta wszyscy powyższy autorzy słowników są zgodni – korzeni Lublina należy szukać w nazwie osobowej Lubel bądź też Lubla, wywodzącej się od imion złożonych Lubomir czy też Lubogost. Sufiks -in dodatkowo wskazuje na fakt, że nazwa została utworzona od założyciela miasta. Pierwszy zapis według Rymuta został uznany za zagadkowy, przypuszczalnie mógł on być zlatynizowany.

Z etymologią nazwy Lublina wiąże się także kilka legend. Jak podaje Rospond, w wydanym w 1555 roku dziele O pochodzeniu i czynach Polaków ksiąg trzydzieści Marcin Kromer, dzieląc Lublin na dwie sylaby, próbuje połączyć założyciela miasta z tym, który „lubił liny”, czyli pewien gatunek ryb słodkowodnych.

Podanie mieszkańców tutejszych do dziś dnia istniejące zapewnia, że jakiś książę Polski przybył tu pewnego czasu do nowej osady celem nadania jej nazwiska. Książę ten rozkazał zapuścić sieć w rzece Bystrzycy i oznajmił zebranemu ludowi, że nazwisko pierwszej złowionej ryby będzie nazwą powstającego grodu. Lecz gdy wyciągnięto niewód, a w tym ukazał się szczupak i lin, zaszła sprzeczka, której ryby nazwisko nadać miastu. Po długim namyśle rzekł książę: «Któraż z tych będzie pierwszą? Szczupak LUB LIN? Szczupak jest wilkiem rzecznym, nie chcę, aby mieszkańcy tej osady byli jemu w obyczajach podobni; lin ryba łagodna, a zatem wybierajcie z dwojga, co nam Pan Bóg nadarzył: szczupak LUB LIN, niechaj Lub-linem zowie się wasze miasto. Tak Lublin od ryby wziął swe nazwisko⁴.

Istnieją również dwie inne legendy: cesarska i książęca. Według pierwszej, nazwa pochodzi od imienia Julii, cesarskiej siostry, która na ziemiach otrzymanych jako posag założyła dwa miasta: jedno nazwała od imienia brata (Julius, współcześnie Lubusz), drugie od własnego imienia (Lublin). Druga legenda głosi, że około 1000 roku p.n.e. miasto założył książę Lublin (bądź Lubla), a wzniesienie, na którym obecnie stoi zamek, to w rzeczywistości usypana przez mieszkańców mogiła⁵.

Współcześnie Lublin uważany jest za miasto studenckie za sprawą aż 5 uniwersytetów, które się w nim znajdują. Wyjątkowym miejscem jest Stare Miasto, które w wyniku II wojny światowej nie zostało znacznie zniszczone, dzięki czemu do dnia dzisiejszego zachował się jego unikatowy, autentyczny klimat.

Z okresem wspomnianej już II wojny światowej wiąże się historia równie ciekawa, co tragiczna. Z Lublina pochodził awangardowy poeta dwudziestolecia, Józef Czechowicz. W momencie wybuchu wojny mieszkał w Warszawie, z której po kilku dniach postanowił się ewakuować do rodzinnego miasta w obawie przed nalotami bombowymi. Jak na ironię, zginął 9 września 1939 roku w wyniku bombardowania Lublina, będąc w salonie fryzjerskim w pobliżu rodzinnego domu⁶. Jego twórczość została doceniona dopiero po latach, zaś śmierć w wyniku bombardowania przypomina fragment jego własnego wiersza⁷:

(...)

rozmnożony cudownie na wszystkich nas

będę strzelał do siebie i marł wielokrotnie

ja gdym z pługiem do bruzdy przywarł

ja przy foliałach jurysta

zakrztuszony wołaniem gaz

ja śpiąca pośród jaskrów

i dziecko w żywej pochodni

i bombą trafiony w stallach

i powieszony podpalacz

ja czarny krzyżyk na listach

(...)

Żal, Józef Czechowicz

Na wieży furgotał blaszany kogucik

na drugiej – zegar nucił.

Mur fal i chmur popękał

w złote okienka:

gwiazdy, lampy.

(...)

Poemat o mieście Lublinie, Józef Czechowicz

1 K. Rymut (red.), Nazwy miejscowe Polski t. VI, IJP PAN, Kraków 2003.

2 M. Malec, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, PWN, Warszawa 2003.

3 S. Rospond, Słownik etymologiczny nazw i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984, s. 193.

4 Lublin – geneza nazwy, http://teatrnn.pl/leksykon/node/547/lublin_%E2%80%93_geneza_nazwy (dostęp: 12. 05. 2017).

5 Tamże.

6 Józef Czechowicz (1903–1939), http://teatrnn.pl/leksykon/node/163/j%C3%B3zef_czechowicz_1903%E2%80%931939 (dostęp: 12.05.2017).

7 Józef Czechowicz, https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Czechowicz

 (dostęp: 12.05.2017).